W związku z nieprawdziwymi informacjami na temat programu Obywatele dla Demokracji, upowszechnianymi  w stanowisku powstałym z  inicjatywy utworzonej 19 lutego br. Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej, zrzeszającej kilkanaście organizacji określających się jako konserwatywno-prawicowe, oświadczamy co następuje:

1. Cele, priorytety oraz wysokość budżetu programu dla organizacji pozarządowych, finansowanego z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (tzw. Fundusze EOG), uzgodnione były między Państwami – Darczyńcami: Norwegią, Islandią i Liechtensteinem a Polską i zapisane w przyjętym przez rząd polski porozumieniu. Zgodnie z umową, 37 milionów euro z Funduszy EOG przeznaczone zostało na „wsparcie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w budowaniu sprawiedliwości społecznej, demokracji i zrównoważonego rozwoju”.
2. Przed uruchomieniem programu dla organizacji pozarządowych w Polsce obszary wsparcia i wybór priorytetów odpowiednich dla naszego kraju były szeroko dyskutowane w środowisku pozarządowym  w ramach otwartych  konsultacji prowadzonych  pod patronatem Rady Działalności Pożytku Publicznego, w których udział wziąć mogli wszyscy zainteresowani. Informacja o ich prowadzeniu była dystrybuowana wieloma kanałami, w tym poprzez portal ngo.pl, który codziennie odwiedza ok. 35 tys. przedstawicieli organizacji pozarządowych.
3. Fundacja Batorego w partnerstwie z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży wybrane zostały na operatora programu dla organizacji pozarządowych w otwartej procedurze konkursowej, w której przedstawiły propozycję programu dotacyjnego, uwzględniającą wnioski z konsultacji oraz wnioski z badań dotyczących kondycji III sektora.
4. Program wspierał szerokie spektrum działań służących: angażowaniu obywateli i organizacji obywatelskich w procesy kształtowania polityk publicznych na szczeblu lokalnym i krajowym;  sprawowaniu obywatelskiej kontroli nad funkcjonowaniem instytucji publicznych i instytucji zaufania publicznego; zwiększaniu zakresu i form wsparcia dla grup narażonych na ryzyko wykluczenia społecznego; promocji i ochronie praw człowieka, przeciwdziałaniu wszelkim formom dyskryminacji ze względu na rasę, pochodzenie etniczne, wyznanie, płeć lub orientację seksualną; kształtowaniu postaw obywatelskich oraz przeciwdziałaniu wykluczeniu i marginalizacji dzieci i młodzieży; a także wzmocnieniu kondycji organizacji pozarządowych i tworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi trzeciego sektora.
5. Program Obywatele dla Demokracji prowadzony był zgodnie z przyjętymi przez rząd polski dokumentami programowymi określającymi zakres tematyczny oraz procedury dystrybucji i rozliczania środków pomocowych. Konkursy dotacyjne organizowane w programie ściśle przestrzegały zasad równego dostępu, otwartości, przejrzystości i jasności procedur. Terminy składania wniosków były podane przy uruchomieniu programu, a informacja o konkursach była szeroko dystrybuowana m.in. przez portale dla organizacji pozarządowych i portale samorządowe oraz szeroki mailing. 6 726 wniosków o dotację, które zostały złożone w 6 konkursach dotacyjnych oceniało 115 niezależnych, zewnętrznych ekspertów, wybranych w otwartym naborze w oparciu o kompetencje dotyczące obszarów tematycznych. Jednym z nich był pan Wojciech Kaczmarczyk, obecny dyrektor departamentu społeczeństwa obywatelskiego w KPRM, który oceniał wnioski dotyczące projektów systemowych, partycypacji obywatelskiej i działań strażniczych. Wyniki ocen ekspertów podawane były do publicznej wiadomości z nazwą organizacji i miejscem jej rejestracji, tytułem projektu, wnioskowaną i przyznaną kwotą dotacji.
6. W ciągu 2,5 roku (od listopada 2013 do kwietnia 2016), 667 organizacji pozarządowych zrealizowało 617 projektów o wartości 131 milionów złotych. Działania projektowe prowadzone były w 773  miejscowościach w Polsce. 146 projektów miało zasięg ogólnokrajowy. Najwięcej  projektów realizowały organizacje z województwa mazowieckiego. Prowadziły one jednak swoje działania nie tylko w stolicy, ale też w innych częściach Polski lub w całym kraju. Dodatkowo, niemal połowa z nich (96 organizacji) realizowała projekty partnerskie z udziałem 125 organizacji z innych części kraju. Dla organizacji pozawarszawskich współpraca taka oznaczała zmniejszenie obowiązków formalnych, pracy administracyjnej, rozliczeń, konieczności wniesienia wkładu własnego.
7. Ze względu na określone regulacjami wymogi,  krótki czas realizacji, konieczność wniesienia finansowego wkładu własnego, rozliczanie z osiągnięcia rezultatów –  program nie był łatwy dla małych i mniej doświadczonych organizacji.  Dlatego też dla zwiększenia dostępu i ograniczenia pracy organizacji  wprowadziliśmy dwustopniową procedurę składania wniosków:  krótkie wnioski wstępne, a następnie  rozbudowane wnioski pełne. Dla ułatwienia startu mniejszym organizacjom, Fundacja Batorego oferowała  pokrycie wymaganego wkładu własnego ze swoich środków. Z tej formy pomocy skorzystało 47 organizacji.
8. Celem programu nie było równomierne rozłożenie wsparcia na 1 mieszkańca województwa, ale wybranie spośród projektów, jakie wpłynęły na konkurs takich, które zapewniają realizację zakładanych rezultatów. Niemniej jednak, jeśli przyjrzeć się zależnościom między liczbą organizacji z danego województwa, które złożyły wnioski i liczbą tych, które otrzymały dotację , a także liczbą organizacji zarejestrowanych w danym województwie i ich procentowym udziałem w ogólnej liczbie organizacji pozarządowych, widać wyraźne  potwierdzenie statystycznych prawidłowości. Najwięcej wniosków złożyły organizacje z mazowieckiego (1528) i małopolskiego (739) – dwóch województw o najwyższym wskaźniku zarejestrowanych organizacji, ale tuż za nimi były woj. warmińsko-mazurskie, podlaskie i pomorskie, gdzie liczba organizacji jest jedną z niższych w kraju. Najmniej wniosków wpłynęło z województw opolskiego, lubuskiego, świętokrzyskiego, w których działa najmniej organizacji.  Opolskie, podobnie jak lubuskie, źle wypada od lat we wszystkich statystykach dotyczących III sektora, dostaje śladowe dotacje zarówno konkursach FIO jak i ASOS.
9. W programie wsparcie otrzymały bardzo różne organizacje. Obok dużych i doświadczonych z wielkich miast, młode i małe, z terenów wiejskich i małych miasteczek (jak Fundacja Kreatywnej Przestrzeni i Rozwoju CampoSfera z Klimontowa, Fundacja Concordia z Kaszczora, Fundacja na rzecz Wspierania Osób Niepełnosprawnych „Wyjdź z Domu” z Moszczenicy). Wśród grantobiorców programu były też organizacje kierujące się w swoich działaniach misją i światopoglądem chrześcijańskim takie jak: Caritas Diecezji Toruńskiej, Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta, Fundacja Dzieło Kolpinga w Polsce czy Chrześcijańskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół „Ognisko”.
10. Podstawowym założeniem programu, zapisanym w dokumentach Funduszy EOG uzgodnionych na szczeblu unijnym i przyjętych przez polski rząd, było upowszechnianie wartości demokratycznych i uniwersalnych praw człowieka zapisanych traktatach unijnych i w Konstytucji RP, takich jak wolność sumienia i wolność wyrażania poglądów, równość płci,  ochrona  praw mniejszości i niedyskryminacja. Ochronie tych wartości służyły projekty  dotyczące zwalczania i przeciwdziałania dyskryminacji i wykluczania słabszych, przełamywania  stereotypów i uprzedzeń wobec innych:  Romów, migrantów, uchodźców, osób nieheteroseksualnych (jak potwierdziły badania najbardziej narażonych na agresję i mowę nienawiści),  ochrony praw kobiet, dzieci, osób niepełnosprawnych. Dziś, gdy atakowane są podstawowe wartości, na jakich opiera się wspólnota europejska i demokratyczne rządy prawa, gdy coraz częściej do głosu dochodzi populizm i kłamstwo, pogarda, nienawiść i wrogość do innych, widać wyraźnie, że były to działania niezwykle potrzebne, odpowiadające na współczesne wyzwania, a grupa projektów realizowanych w tym obszarze była nieduża i wciąż niewspółmierna do potrzeb.

P.S. W pełni identyfikujemy się z postulatem utrzymania w programie dla organizacji pozarządowych zasady przejrzystości, bezstronności, równości i poszanowania wartości konstytucyjnych. Apelujemy do sygnatariuszy stanowiska, aby w swoich działaniach również się nimi kierowali.

Warszawa, 30 marca  2017

Pobierz oświadczenie: Dziesięć punktów programu Obywatele dla Demokracji