W norweskiej gminie Larvik dwadzieścia procent społeczności stanowią mniejszości etniczne. Edukacji dzieci należących do tych mniejszości jest dostosowana do ich aktualnych możliwości, wiedzy i znajomości języka. Celem jest udzielenie im wsparcia oraz umożliwienie jak najszybszego poznania kultury i języka, a co za tym idzie skuteczną adaptację i podjęcie nauki razem z ich norweskimi rówieśnikami. Wokół tych zagadnień skupiona jest również edukacja obcokrajowców na terenie całego kraju. Przedstawiciele polskich organizacji pozarządowych, podczas wizyty studyjnej w Norwegii, mieli możliwość przyjrzeć się pracy norweskich instytucji z bliska.

Na początku – intensywna nauka języka i dobra atmosfera

Dzieci i młodzież, w wieku od 6 do 16 lat, która przyjeżdża do gminy Larvik bez znajomości norweskiego trafia do specjalnej szkoły „recepcyjnej”. Uczniowie i uczennice przyjmowani są do niej przez cały rok. Według dyrektorki placówki, głównym celem szkoły jest sprawić, aby „dzieci poczuły się bezpiecznie i mogły zbudować dobre relacje z innymi, zawiązać przyjaźnie”. Szkoła skupia się na intensywnej nauce norweskiego oraz kilku przedmiotów głównych. Ma to umożliwić wszystkim uczniom i uczennicom, tak szybko, jak tylko to możliwe, przejście do regularnej szkoły i naukę w gronie norweskich rówieśników. Nauka w szkole recepcyjnej może trwać maksymalnie 2 lata. Klasy formowane są na podstawie wieku uczniów i uczennic, a w jednej klasie jest maksymalnie 15 osób. Dużą część grona pedagogicznego stanowią nauczyciele i nauczycielki dwujęzyczni oraz asystenci/asystentki nauczania, mówiący w językach ojczystych uczniów/uczennic. Obecnie w szkole uczy się 73 uczniów pochodzących z kilkunastu różnych krajów. W Norwegii funkcjonuje około 10 szkół recepcyjnych, działających na podobnych zasadach.

Norweskie „kombinowanie”

Kolejnym etapem edukacji jest liceum. W Larvik uczy w nim się ponad 1600 uczniów i uczennic. Z mniejszości etnicznych, narodowych i językowych pochodzi 16 procent. Aktualnie jest w szkole 52 uczniów/uczennic, którzy dopiero niedawno przyjechali do Norwegii, z krajów takich jak: Afganistan, Polska, Litwa, Estonia, Somalia, Erytrea, Irak, Brazylia, Syria, Filipiny, Holandia, Bośnia . Wiek uczniów to 16 – 20 lat. Specjalnie z myślą o nich zostały utworzone „klasy kombinowane” („combination class”). Głównym ich celem jest odpowiednie przygotowanie młodzieży do nauki na poziomie liceum/technikum, poprzez dostosowanie nauczania do ich realnych możliwości i jednoczesne zaoferowanie im pracy w grupie rówieśników. „Kombinacja” w sposobie organizacji klas polega na tym, że uczniowie mogą uczestniczyć w lekcjach zgodnie z faktycznie posiadaną wiedzą. Mogą więc uczęszczać na lekcje norweskiego na poziomie podstawowym i jednocześnie uczyć się języka angielskiego na poziomie zaawansowanym z inną klasą. Zmiany poziomu nauczania konkretnego przedmiotu są możliwe również w trakcie roku szkolnego. Jeżeli uczeń/uczennica osiąga odpowiedni poziom, może przenieść się do wyższej klasy w ramach klas kombinowanych lub do regularnych klas w liceum lub technikum. Wszyscy nauczyciele i nauczycielki prowadzący zajęcia w klasach kombinowanych posiadają umiejętności uczenia norweskiego jako języka obcego, wykorzystują specjalne podręczniki przygotowane dla uczniów/uczennic cudzoziemskich. Nauka w klasie kombinowanej może trwać maksymalnie 3 lata.

Wspieranie dwujęzyczności

Ważnym elementem norweskiej polityki oświatowej skierowanej do mniejszości kulturowych i językowych jest promowanie dwujęzyczności i wielojęzyczności. NAFO, instytucja podległa norweskiemu ministerstwu edukacji, oprócz wspierania zatrudniania dwujęzycznych asystentów/asystentek, prowadzi portal www.morsmal.no, który udostępnia materiały edukacyjne w 13 różnych językach (m.in. j. polskim, wietnamskim, somalijskim, arabskim, kurdyjskim, litewskim, perskim). Wszystkie opracowania są dostosowane do nauczania na poziomie przedszkoli, szkół podstawowych oraz gimnazjów i uporządkowane są w ramach konkretnych przedmiotów, m.in. matematyki, przyrody, przedmiotów społecznych itp. Z portalu mogą korzystać zarówno nauczyciele/nauczycielki i uczniowie/uczennice.

Angażowanie wolontariuszy

We wspieranie integracji społecznej uchodźców/uchodźczyń i migrantów/migrantek zaangażowany jest też norweski Czerwony Krzyż. Jego oddział w Oslo prowadzi Centrum Pomocy w odrabianiu zadań domowych, zapewniając wsparcie w formule jeden na jeden dla około 70 uczniów dziennie. Usługa skierowana jest do nastolatków z grup zagrożonych marginalizacją, duża część z nich pochodzi z mniejszości etnicznych lub/i językowych. Całe Centrum oparte jest na pracy 90 wolontariuszy/wolontariuszek, którzy zobowiązują się do pracy raz w tygodniu przez minimum pół roku. W ciągu roku z usług Centrum korzysta około 1000 osób, przeważnie w wieku 13-23 lat. 30-40 procent z nich skorzystało z usług centrum tylko raz, 15 procent z nich przychodzi do Centrum częściej niż raz w tygodniu.

Czerwony Krzyż prowadzi również program przewodników dla uchodźców/uchodźczyń („Refugees’ guides”) działający w modelu jeden na jeden. Program łączy w pary uchodźców przebywających w Norwegii z osobami mieszkającymi już w Norwegii lub Norwegami/Norweżkami. Program trwa od 9 do 12 miesięcy, a para uchodźca-przewodnik zobowiązuje się do cotygodniowych spotkań. Pary, tej samej płci, dobierane są na podstawie podobieństw w zainteresowaniach, podobnego wieku, zawodu, sytuacji rodzinnej. W ciągu roku funkcjonuje około 1300 takich par. Uchodźcy, poprzez kontakt z wolontariuszami, dowiadują się o praktycznych kwestiach dotyczących życia w Norwegii, mogą liczyć na pomóc w załatwianiu codziennych spraw, wprowadzani są do społeczności lokalnych, poznają nowych ludzi. Z drugiej strony, Norwegowie/Norweżki zdobywają wiedzę na temat uchodźców/uchodźczyń i życia osób z doświadczeniem migracji.

Autorka: Marta Rawłuszko

Wizyta studyjna w Norwegii odbyła się ramach Programu Obywatele dla Demokracji, Finansowanego z Funduszy EOG. Dała możliwość poznania konkretnych praktycznych rozwiązań, a także rozmowy z osobami bezpośrednio zaangażowanymi w realizację działań na rzecz integracji. Mimo iż skala i specyfika migracji do Norwegii jest nieporównywalna z sytuacją w Polsce, podstawowe założenia realizowanych działań edukacyjnych wydają się być niezwykle cenne, również w naszym kontekście. Edukacja powinna być postrzegana jako ważne narzędzie integracji społecznej. Rozwiązania skierowane do uchodźców i migrantów muszą uwzględniać ich faktyczne zasoby oraz możliwości, a także w jak największym stopniu umożliwiać nawiązywanie znajomości ze społeczeństwem przyjmującym.