W jaki sposób skutecznie angażować i motywować młodych ludzi do włączania się w działania lokalne? Jak tworzyć projekty wspólnie z mieszkańcami, by budować trwałe społeczeństwo obywatelskie? Takie pytania przewijały się podczas każdego spotkania w ramach pięciodniowej wizyty studyjnej przedstawicieli NGO z Polski w Oslo – u norweskich organizacji działających na rzecz dzieci i młodzieży.

Norweski klucz do sukcesu

Okazuje się, że odpowiedź na postawione pytania nie jest złożona. Kluczowe dla osiągnięcia sukcesu w pracy na rzecz wspólnot lokalnych są trzy kwestie: prostota rozwiązań, współpraca oraz pasja. Oczywiście samo zdefiniowanie nie jest gwarantem sukcesu, ale podstawą, na której można budować dalsze działania. Wspomniana prostota rozwiązań oznacza wsłuchanie się w potrzeby ludzi mieszkających w danej dzielnicy Oslo i realizowanie projektów, które są odpowiedzią na ich realne zapotrzebowanie. Współpraca to wspólne działanie organizacji i grupy ludzi, których dany projekt dotyczy. I wreszcie pasja z jaką ludzie z tych organizacji pracują. Tak, praca jest ich pasją.

Każda osoba, która miała okazję działać w sektorze NGO wie, że jest to wymagająca praca, stawiająca każdego dnia nowe wyzwania. Dlatego z tego punktu widzenia bardzo ciekawa była wizyta w Deichmanske Bibliotek w dzielnicy Oslo – Tøyen. Szef tego niezwykłego miejsca powiedział: „the place is for people not only library”. To właśnie miejsce stworzone z pasją. Przyjazna przestrzeń tego miejsca zachęca gości, by spędzali tam czas – wspólnie, indywidualnie, czytając, rozmawiając, czy po prostu odpoczywając.

W tej niezwykłej bibliotece powstała przestrzeń dedykowana młodzieży, czyli tzw. BIBLO TØYEN, do której wstęp mają wyłącznie dzieci w wieku od 10 do 15 lat. Ten kącik jest prostą odpowiedzią na zapotrzebowanie nastolatków, gdyż wcześniej nie było oferty skierowanej właśnie do ich grupy wiekowej. Wdrożenie takiego rozwiązania poprzedzone było wieloma rozmowami z dziećmi, podczas których stawiano pytania: co lubisz? co sprawia, że czujesz się szczęśliwy? jak lubisz odpoczywać? Analizując wyniki tych rozmów dorośli postanowili stworzyć miejsce które nie pełni tylko funkcji biblioteki, ale jest także przestrzenią, gdzie dzieci mogą poczytać książki, wziąć udział w różnych warsztatach, spotkaniach, pograć, pobawić się lub po prostu odpocząć. Przestrzeń jest również zaprojektowana w odpowiedzi na potrzeby dzieci. To one tworzyły to miejsce i dzięki nim ono powstało, czują się za nie odpowiedzialne i chętnie je odwiedzają.

Wyżej wskazane miejsce jest nie tylko prostym rozwiązaniem wykorzystania lokalnej przestrzeni, ale jest tworzone wspólnie z mieszkańcami, w odpowiedzi na ich lokalne potrzeby.

Głos dzieci jest ważny

BIBLO TØYEN jest ciekawym przykładem partycypacji dzieci w działaniach organizacji. Grete Vandvik z organizacji Save the Children Norway przekonuje, że kluczowym założeniem w angażowaniu dzieci w projekty jest indywidualne traktowanie każdego z nich, później przechodzi się na poziom podejścia do dzieci, jako szerszej zbiorowości. Każde dziecko powinno odczuwać, że konkretne działania są przeznaczone właśnie dla niego, że odpowiadają jego potrzebom. Dzięki temu dorośli mogą wpływać na dzieci, ale także działania dzieci wpływają na decyzje dorosłych.

Angażowanie i motywowanie mieszkańców do działania i tworzenia lokalnych przestrzeni odbywa się poprzez bezpośredni kontakt. Ważne jest docieranie do wszystkich grup wiekowych. Najłatwiej jest zorganizować spotkanie w szkołach i porozmawiać z dziećmi i młodzieżą. Jednak aby dotrzeć do dorosłych mieszkańców pracownicy organizacji chodzili do miejsc gdzie ludzie żyją, pracują, codziennie bywają. Rozmowy przykładowo toczono w urzędach, przedszkolach, czy podczas lokalnych imprez. Z mieszkańcami rozmawia się o tym, co dla nich oznacza społeczność, co chcieliby robić, co jest dla nich ważne, co ich interesuje.

Czy nie wydaje się to proste?

Jeżeli chodzi o współpracę pomiędzy władzami samorządowymi na poziomie lokalnym i regionalnym, a organizacjami sektora NGO, to dokonuje się ona na kilku poziomach. Bardzo interesującym przykładem jest program profilaktyczny SALTO polegający na kooperacji władz Oslo z norweską policją w celu zapobiegania przestępczości i uzależnienia od alkoholu i narkotyków wśród dzieci i młodzieży w stolicy kraju. Grupą docelową programu jest nie tylko młodzież, ale również pracownicy urzędu miasta w Oslo, policja, szkoły, rodzice i liderzy organizacji działających na rzecz dzieci i młodzieży. Od ich wzajemnych, często uzupełniających się działań, zależy powodzenie projektu. Dlatego tak ważna jest wieloaspektowa współpraca z różnymi grupami interesariuszy.

Jak podkreślają Norwegowie, aby odnieść sukces ciągle należy słuchać i rozmawiać. Dlaczego? Ponieważ nieustannie zmienia się grupa docelowa, jej skład, potrzeby i doświadczenia. To co funkcjonowało jeszcze kilka lat temu, dziś może nie mieć zastosowania. Ważne, żeby mieszkańcy mieli poczucie wpływu na swoje otoczenie i sami kształtowali przestrzeń, w której żyją. Często w takiej sytuacji wyłaniają się liderzy społeczni, którzy biorą odpowiedzialność za tworzenie i sprawne funkcjonowanie danej społeczności lokalnej. Jedna z organizacji Tøyen Sportsklubb prowadzi specjalny projekt liderski „Tøyenakademiet” adresowany do młodych ludzi w wieku 15-23 lata. Absolwenci szkoły liderskiej mają sami stać się propagatorami działań na rzecz społeczności lokalnej i rozpocząć pracę w klubie sportowym lub innych organizacjach.

Podczas spotkań dowiedzieliśmy się o tym, w jaki sposób z sukcesem angażować obywateli w działania społeczne. Mogłoby się wydawać, że norweski model jest uniwersalny i zawsze się sprawdza. Jednak także norweskie NGO’sy mają czasami problemy z dotarciem do danych grup społecznych – np. ludzi w wieku od 29 do 40 lat, i ciągle szukają nowych rozwiązań. Norwescy społecznicy podkreślają także, że należy być cierpliwym, gdyż efekty nie przychodzą od razu. Zdarza się, że cały proces działań trwa kilkanaście lat i efekty są zauważalne dopiero w perspektywie długofalowej.

Wizyta studyjna przyniosła wiele korzyści, gdyż w Polsce coraz częściej słuchamy potencjalnych odbiorców naszych projektów, analizujemy potrzeby poprzez dialog z przyszłymi beneficjentami projektów. Dlatego tak ważnym doświadczeniem była możliwość bezpośredniego zobaczenia jak działają inni – dzięki czemu będzie możliwość usprawnienia własnych działań w Polsce. Nie mamy wątpliwości, że w naszym kraju NGO’sy są tworzone przez ludzi działających z pasją. Brakuje nam jednak silnie rozwiniętej współpracy pomiędzy organizacjami, dzielenia się dobrymi praktykami w takim stopniu, jak to dzieje się w Oslo. W Norwegii wiele programów jest realizowanych z poziomu rządowego, co de facto „wymusza” współpracę na różnych poziomach. Norwegowie spokojnie mówią o szansach i zagrożeniach w swoich projektach, są, tak po prostu, zadowoleni ze swoich działań.

Tekst: Ewelina Stachura, Instytut Regionalny w Katowicach

fot. Biblo Tøyen

Wizyta w Oslo odbyła się w dniach 28 listopada – 2 grudnia 2016 r. Wizyta finansowana była z funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji.